Με αφορμή τη χθεσινή πρόσκληση του The Press Project στο #rbnews

Με αφορμή την χθεσινή ανοικτή πρόσκληση του ThePress Project στο #rbnews και τον διάλογο (ο Αλλάχ να τον κάνει) που ακολούθησε στα social networks, γράφω μερικές προσωπικές σκέψεις

 “Το κοινό”, “ο αναγνώστης”, έχει μάθει να είναι “κοινό”, ακριβώς όπως ο ψηφοφόρος έχει μάθει να είναι ψηφοφόρος. Και σε αυτή του την ιδιότητα εξαντλεί όλη του την κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα. Στο “κοινό” του ελληνικού διαδικτύου υπάρχουν όλες οι κατηγορίες. Ένας κόσμος ολόκληρος χαριεντίζεται στα social networks ακριβώς όπως ο θεατής της τηλεόρασης. Περιμένει να ακούσει, να δει και μετά να κουτσομπολέψει. Είναι αυτός ο κόσμος στον οποίο απευθύνεται η διαφήμιση του ΣΚΑΙ που λέει “έλα στην παρέα με τους περισσότερους followers”. Δε καλούνται να συμμετέχουν σε κάτι, να εκφραστούν, να δημιουργήσουν, καλούνται απλά “να γίνουν ακόλουθοι”.

Αυτό το κοινό, είναι πολύ χρήσιμο για τους διαφημιστές γιατί ταξινομείται εύκολα σε target groups. Εύκολα οι συνήθειες και οι απόψεις του ομαδοποιούνται κι εύκολα μπορεί να γίνει το plan βάσει του οποίου θα προωθηθούν σε αυτό προιόντα καταναλωτικά ή πολιτικά. Δε διαφέρει το κοινό αυτό σε πολλά από το κοινό των συμβατικών μέσων ενημέρωσης μιας και έχει το ίδιο βασικό χαρακτηριστικό, την πνευματική ακινησία.

  Οπότε, αν λάβουμε υπόψη μας μερικά από τα μέσα που προσφέρει το διαδίκτυο, αυτό το κοινό, μπορούμε να το κάνουμε δικό μας. Μπορούμε για παράδειγμα να καλέσουμε τους πιτσιρικάδες να παίζουν στο facebook διαδραστικά παιχνίδια με τα καπάκια του αναψυκτικού και αυτό να το επικοινωνήσουμε ως “γίνε εσύ αυτός που θα κερδίσει τον αγώνα και δώσε στην παρέα σου την ευκαιρία για ένα ταξίδι στις ομορφιές της Ελασσώνας”. Σε αυτό το παράδειγμα στοχεύουμε στο συγκεκριμένο target group “που είναι όλη μέρα facebook”, και “είναι δραστήριο” μιας και γράφει σχόλια, ανεβάζει φωτογραφίες και χαριεντίζεται σε αυτό. Του δίνουμε λοιπόν την ψευδαίσθηση ότι θα συμμετέχει σε κάτι (“γίνε εσύ”), στο οποίο μπορεί να είναι νικητής/αρχηγός (“αυτός που θα κερδίσει”), αλλά τον καλύπτουμε και βάσει άλλων προτύπων που αναπτύσσονται στα νέα μέσα, άρα είναι trendy (“και δώσε στην παρέα σου την ευκαιρία”). Στην τελευταία αυτή φράση, εμπεριέχονται οι μεταλλάξεις εννοιών όπως αλληλεγγύη, συλλογικότητα, αγάπη για τη ζωή, ξεγνοιασιά, ταξίδια και έρωτας, σε εργαλεία για την αποκομιδή κέρδους.

Με αυτά τα μυαλά κινούνται τα συμβατικά μέσα, και φυσικά και πολλά μέσα που αν και είναι συμβατικά στη λογική και τη δομή της λειτουργίας τους, επειδή βρίσκονται στο διαδίκτυο, θεωρούν “ότι τόχουνε” κιόλας.

Υπάρχουν λοιπόν site αριστερά, site δεξιά, site νεοφιλελεύθερα και ό,τι μπορεί να βάλει του ανθρώπου ο νους. τα οποία μπορεί να σε καλέσουν ανά πάσα στιγμή “να συμμετάσχεις” σε κάτι. Αν είναι ραδιόφωνα στο web, μπορεί να σε καλέσουν να συμμετέχεις σε έναν διαγωνισμό για να κερδίσεις πρόσκληση για μια συναυλία. Αν είναι νεοφιλελεύθερης τάσης διαδικτυακοί πόλοι, μπορούν να σε καλέσουν να υπογράψεις ένα petition όπου θα ζητάς την αύξηση της ανταγωνιστικότητας , ενώ θα οργανώσουν και μια σχετική συζήτηση “με τη συμμετοχή και των δικών σας ερωτήσεων απευθείας από το facebook το twitter, αλλά και την ιστοσελίδα μας zitootzimeros.gr”. Aν είναι “αριστερά ειδησεογραφικά site”, μπορεί να σε καλέσουν να τους παρέχεις ειδήσεις. Γιατί; Μα γιατί είναι λογικό. Γιατί είναι λογικό; Μα γιατί είναι site που λένε την αλήθεια στο λαό, δουλεύουν για το καλό του, άρα και ο λαός, εγώ κι εσύ δηλαδή, οφείλει να τα στηρίξει με κάθε τρόπο.

Εδώ όμως υπάρχει μια μικρή παρεξήγηση. Άλλη είναι η κουλτούρα, οι σχέσεις και οι δομές που χτίζονται από ανθρώπους που συμμετέχουν στη δημιουργία διαδικτυακών κοινοτήτων, είτε αυτά είναι ομαδικά blogs που αφορούν τον πολιτισμό ή την πολιτική, είτε virtual ομάδες φωτογραφικές ή θεατρικές, είτε εγχειρήματα σαν αυτό του #rbnews και του news.radiobubble.gr.

Στην προσπάθεια του radiobubble, οι πολίτες που συμμετέχουν έχουν ηθελημένα κινηθεί εκτός των συμβατικών όρων τόσο της οργάνωσης ενός μέσου επικοινωνίας (τίτλοι όπως διευθυντές, αρχισυντάκτες και λοιπά, αναφέρονται μόνο ως χαριτολόγημα), όσο και της “πολιτικής του τοποθέτησης”. Πολλοί μπορεί να είναι αυτό που λέγαμε “αριστεροί”, προφανώς όμως κάτι συμβαίνει με την περίπτωσή τους και δεν αρκούνται απλά στο να διαβάσουν το Πριν, το Left.gr ή την Αυγή. Κάποιοι μπορεί να αισθάνονται αναρχικοί, αλλά κάποια υπέρβαση προφανώς κάνουν, όταν αντί του να συζητάνε “παραδοσιακά” σε μια αίθουσα του Πολυτεχνείου για το τι άρθρα θα συμπεριλάβει το νέο τεύχος της Χαράς Του Αναρχικού, μπαίνουν στον κόπο να τουιτάρουν ειδήσεις με hashtag #rbnews. Κάποιοι αισθάνονται απλά ενεργοί πολίτες που, αν και ψηφίζουν δεξιά, μπαίνουν στον κόπο να συμμετέχουν στο rbnews γιατί νοιώθουν την ανάγκη να υπάρξει μια σοβαρή ενημέρωση, την οποία θα ελέγχουν και οι ίδιοι τόσο ως πομποί, όσο και ως δέκτες.

Αυτός ο κόσμος λοιπόν, δεν μπορεί με ευκολία να επικοινωνήσει με τα συμβατικά μέσα γιατί έχει κάνει ήδη την υπέρβαση: δεν δίνει παραγγελία “μια διπλή από αριστερά κι αν έχετε αντικομφορμισμό βάλτε ένα μικρό πιατάκι”. Μαγειρεύει ο ίδιος. Έχει απομακρυνθεί από τη θέση αυτού “που καλείται να συμμετάσχει”. Έχει περάσει στη θέση αυτού που δημιουργώντας ο ίδιος, καλεί με τη στάση του και άλλους να απογειώνουν κοινά εγχειρήματα.

Κι όταν δημιουργείς ο ίδιος, έχεις άλλες απαιτήσεις, άλλες αγωνίες, άλλα δεδομένα. Καταρχάς, αντιλαμβάνεσαι καλύτερα την αγωνία όσων άλλων δημιουργούν. Αλλά ταυτόχρονα έχεις και αυξημένες απαιτήσεις από αυτούς. Ρωτάς πολλά. Δεν πας “να βοηθήσεις” ό,τι κινείται στο διαδίκτυο απλά γιατί “είναι συγγενές της πολιτικής σου τοποθέτησης”. Άλλωστε η ίδια η πολιτική σου τοποθέτηση, εκ των πραγμάτων, προσδιορίζεται πλέον και από τον τρόπο με τον οποίο συμμετέχεις στη δημόσια διαδικτυακή σφαίρα. Έχεις κάνει μια μετατόπιση σημαντική: Δεν περιμένεις απλά τους άλλους ¨"να σου πουν" ή "να σε καλέσουν".

Εδώ έχουν ένα σοβαρό θεματάκι κατανόησης οι δημοσιογράφοι, τόσο ως πρόσωπα όσο και ως φορείς είτε εργασιακοί είτε συνδικαλιστικοί. Είναι πολύ βολικό να σε αποθεώνει το κοινό σου είτε ως Βαξεβάνη, είτε ως Μανδραβέλη. Είναι βολικό, ακόμη κι αν σου γράφει καμιά φορά και δυσάρεστα σχόλια τα οποία μπορείς να κόβεις ή να αφήνεις να δημοσιευτούν. Όπως και νά 'χει, Εσύ παραμένεις ο φορέας της είδησης. Αν είσαι ΕΣΗΕΑ, προφανώς έχεις κι εσύ τα θέματά σου, έχεις απολυμένους, έχεις νεόπτωχους επαγγελματίες, έχεις μύρια όσα προβλήματα. Παραμένεις όμως εσύ, ο με τη βούλα εκπρόσωπος της εν Ελλάδι δημοσιογραφίας. Αν είσαι το όποιο Press Project έχεις, φαντάζομαι, την αγωνία να καλύψεις ειδησεογραφικά όσα σοβαρά συμβαίνουν όταν τα άλλα συμβατικά Μέσα σιωπούν (εάν σιωπούν δηλαδή) λόγω απεργίας των δημοσιογράφων. Ίσως αυτό συμβαίνει γιατί αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου ως τον εν διαδικτύω εκπρόσωπο “της άλλης δημοσιογραφίας”, εκείνης που υπερασπίζεται "τα συμφέροντα των πολλών".

Τα προβλήματά αυτά είναι απολύτως σεβαστά. Δεν είναι όμως δικά μας προβλήματα.

Ως πολίτες, κρίνουμε και αναλόγως υποστηρίζουμε ή όχι τον Βαξεβάνη όταν δημοσιεύει μια λίστα ονομάτων. Κρίνουμε και αναλόγως υποστηρίζουμε ή όχι την ΕΣΗΕΑ όταν απεργεί εν μέσω κινητοποιήσεων των υπολοίπων εργαζομένων. Κρίνουμε και αναλόγως συμμετέχουμε ή όχι στο κάλεσμα μιας δημοσιογραφικής επιχείρησης να παρέχουμε ως πολίτες ειδήσεις, όταν ο συνδικαλιστικός φορέας των δημοσιογράφων απεργεί.

Δεν μπορείτε όμως να μας απαγορεύσετε να σας ρωτάμε ούτε που τη βρήκατε τη λίστα, ούτε γιατί απεργείτε σήμερα και όχι αύριο, ούτε γιατί ξυπνήσατε ειδικά σε μέρα απεργίας των δημοσιογράφων και ζητάτε από πολίτες να συνδράμουν την ιστοσελίδα σας με ειδήσεις.

Δεν είμαστε fans αναγνώστες ή ακροατές σας. Δεν είμαστε καν οπωσδήποτε εκπροσωπούμενοι από τους συνδικαλιστικούς θεσμούς σας. Δεν είμαστε “σας” ούτε για πλάκα. Προσπαθήστε να το καταλάβετε. Είμαστε πολίτες που σταματήσαμε να είμαστε “το κοινό” οποιουδήποτε. Κι όταν μας απευθύνεστε, καλύτερα να είστε ψυχολογικά έτοιμοι να απαντήσετε σε ερωτήσεις του στυλ “πες μας ποιός δουλεύει το εταιρικό twitter account”. Επειδή αγαπάμε την κουλτούρα της ψευδωνυμίας και της ανωνυμίας, μη σας κάνει εντύπωση που θέλουμε να ξέρουμε με ποιόν μιλάμε όταν μας απευθύνεται ένα twitter account εταιρείας παραγωγής δημοσιογραφικού περιεχομένου, ημέρα απεργίας των δημοσιογράφων.

Ακόμη κι οι πλέον γερασμένοι πνευματικά από τους πολιτικούς έχουν αντιληφθεί ότι δεν μπορούν πια με την ίδια ευκολία να “μας καλούν να συμμετέχουμε” μόνο όταν το κρίνουν οι ίδιοι αναγκαίο, περίπου κάθε 4 χρόνια. Οι νεότεροι από αυτούς μάλιστα, αν τους ρωτήσεις μέσω ενός twit πόσα λεφτά βγάζεις και που τα βρήκες (ε, μπορεί να κάνουν κι ένα τηλεφώνημα στον image maker πριν, αλλά πιθανότατα) θα σου απαντήσουν.

Αν ενδιαφέρεται κάποιος για την ανάπτυξη της έννοιας δημοσιογραφία των πολιτών, απλά λειτουργεί και ως δημοσιογράφος πολίτης. Γράφει στα social networks, χρησιμοποιεί τα υπάρχοντα εργαλεία hashtags, δημιουργεί νέα ή ό,τι. Κι αν είναι δημοσιογραφικός φορέας/οργανισμός/επιχείρηση ή οτιδήποτε τέλος πάντων ο ίδιος προσδιορίζει τον εαυτό του ως τέτοιο, δημιουργεί, αν θέλει, συμμετοχικές διαδικασίες οι οποίες ξεπερνάνε το “δώσε μου χρήματα να γυρίσω ένα ντοκιμαντέρ”. Αυτές είναι σεβαστές, οι περισσότεροι τις υποστηρίζουμε, αλλά δεν μας συγκινούν πλέον. Τουλάχιστον τόσο ώστε να προστρέξουμε χωρίς όρους και χωρίς αρχές, στο κάθε κάλεσμα, του κάθε συμβατικού μέσου να συνδράμουμε μια προσπάθειά του.

Έχω την πεποίθηση ότι ως πολίτες που δραστηριοποιούμαστε στο διαδίκτυο, έχουμε εμπιστοσύνη στα μέσα που γνωρίζουμε καλά γιατί συμμετέχουμε εμείς σε αυτά, γιατί, πολύ περισσότερο, εμείς δημιουργούμε τις διαδικασίες ελέγχου τους, γιατί εμείς τα στηρίζουμε οικονομικά και γιατί εμείς ορίζουμε τον αισθητικό, άρα βαθιά πολιτικό τους προσανατολισμό. 

Και όσο αφορά στην ομάδα του rbnews αισθάνομαι ότι είμαστε χαρούμενοι με αυτό που κάνουμε, γιατί φροντίζουμε να είναι διαρκώς ανοικτό σε όλους. Τόσο ανοικτό που η αυτοκατάργησή μας ως “ειδήμονες” να αποτελεί όχι μόνο το διαρκές όνειρό μας, αλλά και αυτό για το οποίο δουλεύουμε πολύ. 

Προφανώς αυτό δημιουργεί ένα επικοινωνιακό χάσμα με κάποιους.

Ίσως και γιατί μέσω αυτής της στάσης μας, έχουμε, εδώ και χρόνια, σταματήσει να λειτουργούμε ως υπάλληλοι.